Spraakverwarring

Als kind verwonderde ik me over de vreemde woorden op het Mens-erger-je-niet-bord: T’en fais pas. Ludo non ’t arrabbiare. Het bleek te gaan om een andere naam voor hetzelfde onverwoestbare spelletje. Bovendien een betrouwbare graadmeter voor iemands sportiviteit: speel één potje en je weet wie er tegen z’n verlies kan. Ik heb iemand gekend die bij dreigend verlies het bord met pionnen en al door de kamer slingerde. Let wel: hij had de jaren des onderscheids ruimschoots bereikt: bijna 80 en niettemin kinderachtig. 

Elk spelletje kent eigenlijk maar twee vereisten: je moet willen winnen, anders is het voor de tegenpartij wel erg gemakkelijk. En je moet tegen je verlies kunnen. Natuurlijk moet je je aan de regels houden en het over die regels eens zijn. Neem nou een potje klaverjassen. Het maakt nogal uit of je de Rotterdamse of de Amsterdams variant speelt. Utrechts bestaat ook. En allerlei mengvarianten. 

Er zijn ook allerlei min of meer geografisch bepaalde verschillen in de termen. Heeft de ene partij alle slagen in een potje, dan heeft de één heeft het over een pit, de ander noemt het een doormars. 

De één rekent dan 100 punten roem, de ander houdt het op 90. 

En wanneer zit je ervoor? Gewoon draaien? Of mag je rondpassen? En zit je dan voor de volgende kaart? Of mag je na een rondpas zelf kiezen? Anderen laten twee keer rondpassen toe en delen dan overnieuw. U begrijpt, het hangt allemaal van afspraken aan elkaar. Waar bij Mens erger je niet het spel in alle talen zo ongeveer hetzelfde gespeeld wordt, vergt een potje klaverjas een degelijke voorbereiding om niet in begripsverwarring te eindigen, nog voor het goed en wel begonnen is. Onlangs speelden we twee boompjes met een bevriend stel. Het vorige boompje hadden we vrij dik geworden dus wilden ze revanche. Vergeefs: het staat nu 2-1. We waren het over de regels gauw eens. Wel bleek er af en toe een term net iets anders te zijn. Wanneer je van een kleur maar één kaart hebt, noemt de één dit een kale, de ander een blote kaart. 

U zult zeggen: wat maakt het uit, het is één pot nat. Toegegeven: een kale nel is hetzelfde als een blote nel. Maar in mijn persoonlijke geval zat ik daar wel kaal, maar gelukkig niet bloot…

egbertvanderweide