'Traditie is niet de as koesteren, maar de vlam brandend houden!'

10 juli 2019, 10:58 Algemeen

"Ik ben moe. Moe van het creatief blijven in mijn werk. Het is tijd voor mijn emeritaat." Het is inmiddels geen nieuws meer: 'onze' pastoor André Goumans gaat met pensioen en geeft zijn herdersstaf officieel op 1 september door aan pastoor Martien Straathof. Het afscheidssymposium, georganiseerd door Palliam en gehouden in een bomvolle Victorkerk vorige week, ervoer hij als een geestelijk testament. Het thema Kerkvernieuwing wordt door zowel Goumans als zijn opvolger omarmd: "Vernieuwing móet, maar de boodschap die we hebben moet daarin wel doorgegeven worden. Als we durven zeggen dat God liefde is, dan maakt elke generatie mee hoe liefde je raakt. We leven nu in een periode dat er steeds minder wordt getrouwd, maar dat wil niet zeggen dat er minder liefde is. Die liefde zoekt dus andere wegen en dat zou de kerk ook moeten doen. Palliam bouwt voort om de warme traditie van onze kerk, maar concentreert zich met het pastoraal team op kerkvernieuwing die wij met de parochie op de kaart willen zetten."

Foto's en tekst: Caroline Spaans

Zondag 7 juli nam Goumans afscheid met een Eucharistieviering in 'zijn' Jozefkerk. Ik spreek beide pastoors in de pastorie van de Jozefkerk, de donderdag voor het officiële afscheid van Goumans. Een drukke dag voor hen, waarin ze toch tijd maken voor mij, de niet-kerkganger, de niet Rooms-Katholieke. Het wordt een boeiend gesprek. Voor hen, vermoed ik, hoop ik, omdat ik vragen stel die ze niet gewend zijn en voor mij leerzaam, intrigerend en emotioneel.

Brabantse inslag

Martien Straathof (Rijnsaterwoude, 1961) ging na zijn militaire diensttijd een aantal jaren werken om op zijn 26ste theologie te gaan studeren. Hij is de oudste van zes (vier broers, één zus). Thuis hadden zijn ouders een melkveehouderij met koeien en schapen: "Ik ben een boerenzoon van moeders- én vaderskant. Dat ik herder ben geworden, lag in de lijn der verwachting. Bovendien: als je goed om kan gaan met koeien, kan je ook goed omgaan met mensen", voegt hij er glimlachend aan toe. "Eenmaal priestergewijd (juni 1996), zocht ik naar een plek waar ik m'n eerste stappen zette in het pastoraat.

Ik heb altijd geroepen: ik moet een koe kunnen zien. Ik moet ruimte om me heen kunnen voelen." Goumans herkent dat wel: "Ik heb zulke ruimte van huis uit niet meegekregen, maar heb dat wel ervaren in Noordwijkerhout."

Goumans (Venray, 1953) koos na zijn studie Theologie voor het bisdom Den Bosch waar hij werd gewijd door bisschop Bluyssen in 1981. "In 1993 maakte ik de overstap naar Noordwijkerhout, destijds nog onderdeel van het bisdom Rotterdam, geleid door monseigneur Bär. Hij verwees mij expliciet naar de Jozefkerk, omdat het een 'Brabantse inslag' zou hebben en dat zou goed bij mij passen.

Daar had hij gelijk in. Ik werd hier zó onwijs hartelijk ontvangen. Het parochiebestuur zei destijds het 'helemaal niet erg te vinden' dat er een 'ander soort' pastoor zou komen. Meer leven, meer reuring, verwachtten ze. En ze kenden me nauwelijks!

Maar omdat ik uit de stad kwam, dachten ze: een ander type, laat we het maar eens proberen. En het pakte wonderwel goed uit. Boven de pastorie is het toen verbouwd, waardoor ik werkruimte en privé gescheiden kon houden."

Glazen huis

Belangrijk, volgens Goumans, die de vergelijking maakt met een glazen huis. "En dat bedoel ik niet per se negatief: een glazen huis betekent voor mij dat mensen met je meeleven en dat is heel fijn, maar er is ook een grens. Onopgemerkt door het dorp lopen is bijvoorbeeld uitgesloten. De laatste tijd zeggen mensen: 'Het zit er bijna op hè. Maar u bent zo lang pastoor geweest, dat u het wel verdient om met emeritaat te gaan.' Mooi vind ik dat."

Straathof: "Bijzonder dat ik iemand mag opvolgen die 25 jaar bij deze parochie heeft gewerkt. Vroeger kreeg je er kapelaans bij, tegenwoordig zijn dat parochies. Dat komt door de inkrimping. Er worden nog nauwelijks priesters gewijd. Als de kerken leeglopen, wordt het aantal roepingen, het aantal mensen die priester worden ook minder."

'God op de reservebank'

Goumans: "Toen ik begon in '93, waren er gedurende het weekend drie vieringen in de Jozef- en drie in de Victorkerk. Maar de krimp van het aantal kerkgangers was zó groot, dat één viering per kerk per weekend volstond. Als je dat na 25 jaar constateert, zou je er zwaarmoedig van kunnen worden. Maar er is zó enorm veel veranderd in een kwart eeuw tijd. Wat me bijvoorbeeld is bijgebleven, is wat een echtpaar zei, dat in onze parochie hun zilveren huwelijksjubileum vierde: 'Onze kinderen komen wel hoor, maar we hebben een beetje het idee dat ze God op de reservebank hebben gezet.' Met andere woorden: Hij is niet helemaal weg, maar Hij wordt alleen ingezet wanneer nodig. Misschien is dat tekenend voor veel gelovigen van vandaag: we zijn van een volkskerk gegroeid naar een keuzekerk. We zijn van een stille naar een winkelzondag gegaan. Mensen hebben zoveel keuzes waarmee ze hun zondag kunnen invullen tegenwoordig."

'Je gelooft altijd in iets'

Goumans is zeer geraakt door de huidige Paus, Paus Franciscus. "De wijze waarop hij mensen inspraak geeft in de kerk, vind ik geweldig." In december 2013 wilde de paus weten hoe katholieken wereldwijd denken over seksualiteit, huwelijk en gezin. De door het Vaticaan opgestelde vragenlijst, met soms lastige theologische vragen, die ook bij Goumans terecht kwam, werd door Goumans her en der aangepast en –gevuld en uitgereikt aan de afzonderlijke kerken van de Parochie Sint Maarten tijdens de vieringen rond Kerstmis. Een bewuste timing, want zo bereikte Goumans ook kerkgangers die alleen op hoogtijdagen komen.

Hij kreeg ruim 1600 (!) reacties waarvan hij de 'Paus-enquête' maakte; een 60 pagina's tellende conclusie, vertaald in het Italiaans en het Engels, die hij zelf naar het Vaticaan bracht. Opmerkelijk is dat veel enquêteurs van mening zijn dat de kerk meer compassie zou moeten tonen en minder veroordelend zou moeten zijn en dat het verplichte celibaat stuit op hartgrondig verzet. Een boeiend relaas; het inkijkexemplaar mocht ik lenen en het intro, de conclusie emotioneerde me, zélfs mij, de ongelovige... Straathof: "Je gelooft altijd in íets. Als het God niet is, geloof je misschien in jezelf of je partner of je kind. Zet jezelf niet in een hokje. Vraag elkaar eens: 'wat raakte jou', na het zien van een film of het bijwonen van een concert. Als je, zoals André ook zegt, durft te zeggen dat God liefde is, dan is het delen van liefde, in welke vorm dan ook, een uiting van geloof in God."

Jammer dat het er op zit? Goumans: "Ook, maar ik ben er echt aan toe. Ik ben ook moe van het altijd weer opnieuw kijken of de Bijbelteksten waar je over wil preken op een goede manier overbrengt. Ik heb me nooit een goed predikant gevonden. Ondanks dat ik terugkijk op een geweldige periode. Ik ben enorm gelukkig met de mensen die ik hier heb leren kennen en heb omgegaan en, misschien is dat wel de kern van het pastoraat, die mij zo bij voorbaat in vertrouwen namen wanneer er iets bijzonders in hun leven speelde. Dat ontroert me. Als pastoor maak je deel uit van zoveel bijzondere facetten in het leven van de gemeenschap." Straathof vult aan: "Juist op kwetsbare momenten." Goumans knikt instemmend: "Kwetsbaarheid vind ik een sleutelwoord in het pastoraat."

Kaarten met de kapelaan

Hoe is Straathof benaderd voor deze parochie? "Ik was in de periode 1996 - 2000 kapelaan in de Sint Bartholomeuskerk in Voorhout, bij pastoor Van Bocksmeer. Ieder jaar kom ik op de tweede donderdag in januari terug voor de kaartavond, georganiseerd door de parochieveiling Voorhout. Tijdens de laatste kaartavond werd gezegd: weet je al dat Goumans weggaat? Is dat niets voor jou? Tja, dat André weg zou gaan, dat wist ik al. Maar of het iets voor mij zou zijn? Zeven kerken! Toch wist ik in mijn hart gelijk dat het goed zat. Ik wachtte 14 dagen met het sturen van een mail naar de benoemingenadviseur. En kreeg direct een mail terug. Uiteindelijk kwam ik in maart op gesprek en werd me verteld dat ik met ingang van 1 september aan de slag kon. 'Je bent een mensen-mens, laagdrempelig, nuchter en trouw: dat wordt gewaardeerd dus met jou willen we verder', zeiden ze. 10 november word ik geïnstalleerd als pastoor van parochie Sint Maarten en neem ik mijn intrek in deze pastorie."

En Pastoor Goumans? "Ik vertrek. Naar elders", glimlacht hij. Als ik doorvraag zegt hij: "Ken je dat niet, Elders? Leuke plek hoor!" Blijft zijn nieuwe woonplaats geheim? "Nee, ik ga naar Amsterdam. Voor de rust", voegt hij toe. Dat lijkt me een contradictio in terminis.

Volgens Goumans komt dat helemaal goed en heeft hij alle rust om eindelijk te lezen, naar het theater te gaan en cultuur op te snuiven. "Ik ben ver weg genoeg om echt 'weg' te zijn, en dichtbij genoeg om, na zeker een jaar, weer eens te kijken waar en hoe ik op ontspannen wijze nog wat kan toevoegen aan de kerk."

'Soms lijkt het mooi, maar zit er achter de deur veel leed'

Wat is er zo mooi aan deze parochie? "Er bestaat hier een heel vanzelfsprekend verenigingsleven en gemeenschapsgevoel. Dat is heel warm." Als pastoor Straathof in september het stokje van Goumans overneemt zet hij in op 'Levend geloof': "Ik hoop dat mensen blij zijn met hun geloof en dat het ze helpt om hun leven draagbaar te houden. Soms lijkt het mooi, maar zit er achter de deur heel veel leed. Soms weten we geen raad meer met onze vragen. Ik hoop dat we weer een aanzuigende werking kunnen creëren met bijvoorbeeld Palliam waar de gemeenschappelijke deler Christus en het evangelie is."

Tot slot zegt Goumans: "Wij zouden het niet redden zonder inzet van een fantastisch pastoraal team. Ik wil met nadruk zeggen dat ik het in alle jaren dat ik hier heb meegedraaid enorm getroffen heb met mijn collega's. En met de medewerking van heel veel vrijwilligers die de kerk dragen. Ik hoop dat we dat in de parochie door kunnen zetten!"