Bubbels

Het is ergens in de 15de eeuw begonnen: het proces van individualisering dat in onze dagen zo'n beetje z'n hoogtepunt heeft bereikt. Het is een heilzaam proces geweest: we hebben geleerd ik te zeggen en zelf na te denken. We werden mondige burgers die voor zichzelf konden opkomen. We zijn daarbij bevrijd van slavernij, onderdanigheid en betutteling. Geen God, geen baas, geen mens schrijft ons de wet voor.

Wij zijn eigen baas. 'Mensch, durf te leven!' zong Jean-Louis Pisuisse al in 1917, en hij riep ons op niet bang te zijn voor wat 'men' zou vinden of denken. Een krachtig lied. Ik onderschrijf de strekking. 'Wees op je vierkante meter een vorst', klinkt het in datzelfde lied. Met andere woorden: alle beperkingen die er zijn hoeven je niet tegen te houden jezelf te zijn. Maar het lijkt zich allemaal wat tegen ons te keren. We willen zelfs die beperkingen niet meer onder ogen zien. Ze zijn er wel degelijk: we weten niet alles, we kunnen niet alles, we zijn niet volmaakt. Kwestie van zelfkennis, nuchterheid, relativering en bescheidenheid. Maar het eigen baas zijn heeft ons zo verblind dat we dat allemaal niet meer zien. Al die 17 miljoen Nederlanders wanen zich nu vorst, niet alleen over hun eigen vierkante meter maar ook over die van een ander. We leven allemaal in onze eigen bubbel. We hebben de realiteit met onze beleving verward. We halen kennis en emotie door elkaar. We maken een valse tegensteling tussen hoofd en hart. Als iemand een aantoonbaar en bewezen feit vermeldt zeggen we 'ja, dat is ook maar een mening'. Wat we er zelf van vinden is nu de norm. Ik verlang echt niet terug naar de sociale controle van voor de jaren '60: de dwang van zo-hoort-het, de macht van de kerk of de baas. Maar de samenhang mis ik, de saamhorigheid, het besef dat je deel uitmaakt van een groter geheel. Het nuchtere besef dat niet iedereen goed genoeg is om solist te zijn – goeie koorzangers maken samen ook prachtige muziek. In plaats daarvan toeteren we zo hard we kunnen in onze eigen bubbel. We willen wel gehoord worden maar luisteren zelf niet. Maar als niemand luistert naar niemand vallen er doden in plaats van woorden…

egbert van der weide